Tư duy kinh doanh của doanh nghiệp Nhật Bản và câu chuyện thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp Việt Nam

Trong bối cảnh toàn cầu hóa và sự phát triển vượt bậc của công nghệ, đổi mới sáng tạo đã trở thành chìa khóa quyết định thành công cho mọi doanh nghiệp. Tư duy kinh doanh của Nhật Bản và Việt Nam – hai quốc gia thuộc khu vực châu Á – tuy có sự khác biệt về bối cảnh văn hóa và kinh tế, đều thể hiện những phương pháp tiếp cận độc đáo. Việc học hỏi từ tư duy kinh doanh Nhật Bản mang lại nhiều bài học quý giá, giúp các doanh nghiệp Việt Nam thúc đẩy quá trình đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Tư duy đổi mới sáng tạo trong kinh doanh của Nhật Bản

Doanh nghiệp Nhật Bản nổi bật với việc cải tiến quy trình, tầm nhìn dài hạn và tinh thần kỷ luật cao. Những yếu tố này đã giúp Nhật Bản vươn lên mạnh mẽ sau Thế chiến II và trở thành một trong những cường quốc kinh tế hàng đầu thế giới.

1. Kaizen và cải tiến liên tục

Triết lý "Kaizen" – nghĩa là “cải tiến liên tục” – là yếu tố cốt lõi trong tư duy kinh doanh của người Nhật. Thay vì tìm kiếm những thay đổi đột phá, Kaizen nhấn mạnh việc cải tiến từng bước nhỏ nhưng bền vững trong thời gian dài. Phương pháp này không chỉ tạo ra sự ổn định mà còn giúp duy trì chất lượng và tối ưu hóa quy trình trong doanh nghiệp. Toyota là ví dụ tiêu biểu của việc áp dụng Kaizen. Tại Toyota, mọi quy trình sản xuất được cải tiến liên tục, với sự tham gia của tất cả nhân viên. Chính nhờ những cải tiến nhỏ mà Toyota đã tạo ra những sản phẩm chất lượng vượt trội, giảm thiểu lãng phí và luôn giữ vững vị thế cạnh tranh trên thị trường quốc tế. Điều này cho thấy, các doanh nghiệp Nhật Bản không tìm kiếm những thay đổi lớn mà tập trung vào sự bền vững từ những cải tiến nhỏ và đồng bộ.

2. Tư duy dài hạn

Người Nhật thường có tầm nhìn dài hạn, đặc biệt trong chiến lược kinh doanh. Họ sẵn sàng đầu tư cho những dự án mang lại giá trị bền vững thay vì chỉ theo đuổi lợi ích ngắn hạn. Tư duy này giúp họ xây dựng các mối quan hệ lâu dài với khách hàng, đối tác và cộng đồng. Honda là một ví dụ điển hình cho cách tiếp cận dài hạn. Ngay từ những năm 2000, Honda đã bắt đầu đầu tư vào công nghệ xe điện và xe hybrid, dù thời điểm đó thị trường xe điện chưa phát triển. Nhờ tầm nhìn dài hạn, Honda hiện nay đã có lợi thế cạnh tranh lớn trong cuộc đua sản xuất các dòng xe thân thiện với môi trường. Sự kiên nhẫn này cho thấy cách người Nhật ưu tiên đầu tư vào sự phát triển bền vững, một bài học mà các doanh nghiệp Việt Nam có thể học hỏi.

3. Kỷ luật và chú trọng chất lượng

Doanh nghiệp Nhật Bản luôn đề cao kỷ luật và tinh thần làm việc nghiêm túc, từ đó đảm bảo chất lượng sản phẩm ở mức cao nhất. Người Nhật coi chất lượng là ưu tiên hàng đầu, không chỉ trong sản xuất mà còn trong dịch vụ, nhằm đáp ứng kỳ vọng khắt khe của thị trường. Sony, một tập đoàn hàng đầu của Nhật Bản, là minh chứng điển hình cho sự tập trung vào chất lượng. Sản phẩm của Sony, từ điện tử đến công nghệ giải trí, luôn được biết đến với độ bền và chất lượng vượt trội. Chính sự kỷ luật và nghiêm ngặt trong kiểm soát chất lượng đã giúp Sony duy trì vị thế tiên phong trên thị trường toàn cầu trong nhiều thập kỷ. Đây là bài học quý báu cho các doanh nghiệp Việt Nam trong việc nâng cao chất lượng sản phẩm, tăng cường cạnh tranh quốc tế.

Tư duy đổi mới sáng tạo trong kinh doanh của Việt Nam

Với một nền kinh tế trẻ và năng động, các doanh nghiệp Việt Nam có xu hướng linh hoạt và sáng tạo hơn. Tuy nhiên, sự khác biệt về quy mô và nguồn lực giữa doanh nghiệp Việt và Nhật cũng dẫn đến những phương thức phát triển khác nhau.

1. Tư duy linh hoạt và sáng tạo ngẫu nhiên

Các doanh nghiệp Việt Nam thường hoạt động trong môi trường kinh doanh biến động, đòi hỏi khả năng thích ứng nhanh chóng. Họ thường có xu hướng thử nghiệm những mô hình mới, chấp nhận rủi ro và tận dụng cơ hội thị trường một cách linh hoạt, sáng tạo. VNG, một công ty công nghệ của Việt Nam, đã thể hiện rõ tư duy linh hoạt này. Bắt đầu từ một công ty phát triển trò chơi trực tuyến, VNG đã nhanh chóng mở rộng sang các lĩnh vực khác như dịch vụ thanh toán điện tử, giải trí kỹ thuật số. Nhờ khả năng thích ứng và sáng tạo nhanh chóng, VNG đã khẳng định vị trí dẫn đầu trong ngành công nghệ Việt Nam. Điều này cho thấy, tư duy linh hoạt giúp các doanh nghiệp Việt Nam dễ dàng nắm bắt cơ hội, nhưng đồng thời cũng cần chú trọng đến tính bền vững.

2. Tư duy khởi nghiệp và đổi mới công nghệ

Trong những năm gần đây, phong trào khởi nghiệp tại Việt Nam phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ. Các doanh nghiệp trẻ luôn tìm kiếm các giải pháp sáng tạo, ứng dụng công nghệ mới để tối ưu hóa quy trình kinh doanh và mở rộng thị trường. VinFast, thuộc tập đoàn Vingroup, là một ví dụ điển hình. VinFast không chỉ nhanh chóng bước vào lĩnh vực sản xuất ô tô mà còn tiên phong trong nghiên cứu và phát triển xe điện. Điều này phản ánh xu hướng đổi mới công nghệ và tầm nhìn dài hạn trong chiến lược phát triển, giúp VinFast từng bước tiến ra thị trường quốc tế. Mô hình phát triển này là một bài học quý giá cho các doanh nghiệp Việt khác, nhất là trong việc áp dụng công nghệ để đổi mới và tăng cường khả năng cạnh tranh.

3. Tư duy ngắn hạn và tăng trưởng nhanh

Nhiều doanh nghiệp Việt Nam vẫn chịu áp lực về lợi nhuận ngắn hạn, điều này dẫn đến xu hướng theo đuổi các dự án có khả năng sinh lời ngay lập tức. Tuy nhiên, điều này có thể dẫn đến thiếu bền vững về lâu dài. Trong lĩnh vực bán lẻ, các doanh nghiệp Việt Nam thường triển khai chiến lược khuyến mãi mạnh để thu hút người tiêu dùng. Tuy nhiên, điều này chỉ mang lại hiệu quả trong thời gian ngắn, và không đủ để đảm bảo sự phát triển bền vững trong dài hạn. Việc chú trọng đến lợi ích ngắn hạn đôi khi khiến các doanh nghiệp Việt Nam bỏ lỡ cơ hội xây dựng các chiến lược lâu dài, một điều mà họ có thể học hỏi từ doanh nghiệp Nhật Bản.

So sánh tư duy đổi mới sáng tạo giữa doanh nghiệp Nhật Bản và Việt Nam

Sự khác biệt giữa doanh nghiệp Nhật Bản và Việt Nam không chỉ ở quy mô hay tài nguyên, mà còn nằm ở cách tiếp cận đối với đổi mới sáng tạo. Nhật Bản tập trung vào sự ổn định và cải tiến liên tục, trong khi Việt Nam lại nhấn mạnh vào tính linh hoạt và tốc độ.

1. Chiến lược dài hạn vs. ngắn hạn: Doanh nghiệp Nhật Bản chú trọng tầm nhìn dài hạn, trong khi doanh nghiệp Việt Nam thường nhắm đến lợi nhuận ngắn hạn và sự tăng trưởng nhanh chóng. Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp Việt cần cân bằng giữa tốc độ và tính bền vững trong phát triển.
2. Cách tiếp cận cải tiến: Nhật Bản áp dụng triết lý Kaizen – cải tiến nhỏ nhưng liên tục – trong khi Việt Nam tập trung vào đổi mới đột phá, thích nghi nhanh với thị trường. Sự kết hợp cả hai phương pháp này có thể mang lại lợi ích lớn hơn cho doanh nghiệp Việt Nam.
3. Sự tham gia của nhân viên: Trong khi Nhật Bản nhấn mạnh sự tham gia của tất cả các cấp bậc vào quá trình cải tiến, các doanh nghiệp Việt Nam thường tập trung quyền quyết định vào các cấp lãnh đạo. Điều này có thể dẫn đến hạn chế trong việc khai thác toàn bộ tiềm năng sáng tạo của tổ chức.

Bài học từ tư duy kinh doanh của Nhật Bản cho doanh nghiệp Việt Nam

1. Áp dụng Kaizen - Cải tiến liên tục

Doanh nghiệp Việt Nam có thể khuyến khích nhân viên cải tiến quy trình hàng ngày thay vì chỉ tập trung vào các giải pháp đột phá. Việc này giúp tạo ra sự cải tiến liên tục, nâng cao chất lượng sản phẩm và giảm lãng phí.

2. Xây dựng văn hóa kỷ luật và tinh thần đồng đội

Việt Nam cần học hỏi từ văn hóa làm việc kỷ luật và tinh thần hợp tác nhóm của Nhật Bản. Điều này không chỉ giúp tăng cường hiệu quả trong tổ chức mà còn thúc đẩy đổi mới sáng tạo thông qua sự hợp tác giữa các thành viên.

3. Tư duy dài hạn trong kinh doanh

Việt Nam có thể học cách xây dựng chiến lược dài hạn, đầu tư vào những dự án có giá trị bền vững, qua đó không chỉ tạo ra sự đổi mới mà còn giúp doanh nghiệp phát triển ổn định.

Tư duy kinh doanh của Nhật Bản, với sự kết hợp giữa tính kỷ luật, tầm nhìn dài hạn và cải tiến liên tục, là một bài học quý giá cho doanh nghiệp Việt Nam. Dù có sự khác biệt về văn hóa và chiến lược, Việt Nam hoàn toàn có thể học hỏi và áp dụng những nguyên tắc này để xây dựng một nền kinh tế đổi mới sáng tạo bền vững, phát triển mạnh mẽ trên trường quốc tế.

Trần Ánh Phương

Trưởng ban Truyền thông Mạng lưới Đổi mới sáng tạo và Khởi nghiệp các trường Đại học, cao đẳng Việt Nam